Biskup Józef Glemp, ordynariusz diecezji warmińskiej
Wakat na stolicy historycznego biskupstwa warmińskiego istniał od 12września 1978 roku, tj. po śmierci dotychczasowego biskupa ordynariusza Józefa Drzazgi. W tym okresie diecezją tą zarządzał, w charakterze wikariusza kapitulnego, biskup Jan Obłąk, dotychczasowy biskup pomocniczy warmiński. Dopiero po dość długim wakansie Jan Paweł II ogłosił w Watykanie 6 marca 1979 roku, iż na stolicę tę jako 48. jej ordynariusz ustanowiony został ks. prałat Józef Glemp. Bulla nominacyjna podpisana została 4 marca 1979 roku przez kardynała Agostino Casaroli, prefekta Rady do Spraw Publicznych Kościoła. We wspomnianej bulli Jan Paweł II kierował słowa do biskupa-nominata: „Twoje zalety ducha i umysłu rokują najlepsze nadzieje, że możesz tam pracować z pożytkiem dla dusz. (…) Przeto najwyższą Naszą Apostolską Władzą, niniejszym pismem, opatrzonym ołowianą pieczęcią, mianujemy i ogłaszamy Cię Biskupem Warmińskim z odpowiednimi obowiązkami i należnymi prawami”.
W ten sposób ks. prałat Józef Glemp stał się następcą wielu znakomitych hierarchów Kościoła warmińskiego. Poprzedzili go na tym urzędzie m.in. Herman z Pragi – autor średniowiecznych dzieł pobożnych i ascetycznych, Enneasz Piccolomini – sławny humanista włoski, późniejszy papież Pius II, Łukasz Waczenrode – wuj i mecenas Mikołaja Kopernika, zasłużony dla zjednoczenia Prus z Polską, Jan Dantyszek – wielki humanista, sługa Boży kardynał Stanisław Hozjusz – autorytet Soboru Trydenckiego, kardynałowie Andrzej Batory, Jan Olbracht Waza i Michał Radziejowski, Ignacy Krasicki – wybitny pisarz doby Oświecenia. Wielu biskupów warmińskich z czasem przechodziło na stolice o większym znaczeniu kościelnym, a kilku nawet na stolicę prymasowską do Gniezna.
Sakrę biskupią ks. prałat dr Józef Glemp otrzymał w przeddzień dorocznych tradycyjnych odpustowych uroczystości św. Wojciecha, 21 kwietnia 1979 roku w bazylice prymasowskiej w Gnieźnie, z rąk kardynała Stefana Wyszyńskiego, metropolity krakowskiego arcybiskupa Franciszka Macharskiego i biskupa Jana Obłąka. Była to ostatnia z blisko 50 konsekracji dokonanych przez Prymasa Tysiąclecia. W uroczystości uczestniczyło 13 biskupów, członkowie kapituł z Gniezna, Kruszwicy, Olsztyna, Fromborka i Dobrego Miasta, przedstawiciele uczelni katolickich: Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie oraz seminariów duchownych, zaprzyjaźnieni kapłani z czterech diecezji, z którymi biskup Glemp był związany, siostry zakonne i licznie zebrani wierni.
Biskup Józef Glemp, ordynariusz diecezji warmińskiej
Biskup Glemp za dewizę swej nowej posługi oraz pracy pasterskiej obrał zawołanie: Caritati in iustitia, co tłumaczyć można m.in. „Przez sprawiedliwość ku miłości” czy „Czynić sprawiedliwość w miłości”. Ks. Andrzej Dziuba komentował: „Wydaje się, że zawołanie to nie ma jednak wydźwięku jurydycznego, lecz wręcz przeciwnie, stara się lapidarnie wyrazić całą szeroką rzeczywistość chrześcijaństwa w jego bogactwie form i przejawów, z których jedną jest pasterska posługa biskupa ludowi Bożemu w danym Kościele lokalnym. Biskup Józef Glemp wchodził zatem w nowe zadania w myśl swego zawołania, respektując sprawiedliwość, ale jednak w podporządkowaniu i przyporządkowaniu jej miłości, która jest przecież podstawową zasadą i ostatecznym kryterium życia chrześcijańskiego. Zatem tak miłość, jak i sprawiedliwość mają swe płaszczyzny wzajemnych spotkań, przenikania się, i to dopiero pozwala na większy realizm obu w ich posłudze zbawczej, ku której są ostatecznie przeznaczone i ukierunkowane”.
Uroczysty ingres nowego ordynariusza warmińskiego do konkatedry św. Jakuba Starszego w Olsztynie, zewnętrzny znak objęcia diecezji, odbył się 29 kwietnia 1979 roku i został poprzedzony procesją ulicami miasta. Natomiast ingres do historycznej bazyliki katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Fromborku miał miejsce 6 maja tegoż roku. W Episkopacie Polski biskup Józef Glemp w 1979 roku został przewodniczącym Komisji „Iustitia et Pax”, niezwykle ważnej w tym okresie, zwłaszcza wobec przemian, jakie przeżywało wówczas polskie społeczeństwo. Był ponadto członkiem kilku innych komisji: do spraw duszpasterstwa ludzi pracy, do spraw rewizji prawa kanonicznego i do spraw instytucji polskich w Rzymie. Pełnił też funkcję współprzewodniczącego specjalnego zespołu legislacyjnego powołanego przez Komisję Wspólną Przedstawicieli Rządu i Episkopatu, a ponadto był współprzewodniczącym grupy roboczej do stałych kontaktów przedstawicieli Episkopatu Francji i Episkopatu Polski (w tej racji m.in. gościł na Warmii w dniach od 5 do 9 kwietnia 1981 roku grupę biskupów francuskich).
Biskup Józef Glemp, ordynariusz diecezji warmińskiej
Biskup Józef Glemp, ordynariusz diecezji warmińskiej
Od momentu objęcia diecezji biskup Glemp z ogromnym zapałem i zaangażowaniem podjął pasterskie obowiązki na rozległej Ziemi Warmińskiej, Mazurach i Powiślu. Erygował wiele parafii, ośrodków duszpasterskich i katechetycznych, wizytował parafie i troszczył się o rozwój życia konsekrowanego w diecezji, udzielając różnorakiej pomocy licznym zgromadzeniom zakonnym, a zwłaszcza związanym z tymi ziemiami siostrom katarzynkom i karmelitankom. Był propagatorem kultu błogosławionej Doroty z Mątowów i błogosławionej Reginy Protmann (beatyfikowanej w Warszawie przez Jana Pawła II wraz z błogosławionym Edmundem Bojanowskim i ponad 100. męczennikami II wojny światowej), jak również sługi Bożego biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza, kontynuując jego proces beatyfikacyjny, a także organizując 4 i 5 sierpnia 1979 roku uroczystości hozjańskie w Olsztynie i we Fromborku, z udziałem Prymasa Wyszyńskiego i polskich biskupów. Nowy ordynariusz dał także dalsze impulsy w procesie beatyfikacyjnym Stanisława Hozjusza, korzystając zapewne ze swych osobistych doświadczeń w prowadzeniu procesu sługi Bożego ks. Władysława Korniłowicza.
Biskup Józef Glemp, ordynariusz diecezji warmińskiej
Szczególnym przejawem troski pasterskiej biskupa ordynariusza były liczne wizytacje kanoniczne parafii. Przybierały one charakter nie tyle formalnych spotkań, co bardziej okazji do zbliżenia i wzajemnego poznania się oraz wspólnego składania świadectwa wiary. Często uczestniczył w uroczystościach parafialnych czy też regionalnych, także o charakterze świeckim. Wszystko to dawało niezwykłą szansę zetknięcia się bardziej bezpośredniego z parafianami i ich problemami, nie tylko religijnymi, ale i o charakterze ogólniejszym. Dzięki jego staraniom 4 maja 1980 roku wrócił na teren starodawnej diecezji, w części zajmującej starodawny kraj Prusów oraz innych plemion Polski północnej, jej pierwszy misjonarz i męczennik św. Wojciech, biskup z Pragi, w swej doczesnej relikwii, ofiarowanej przez Prymasa Wyszyńskiego i kapitułę prymasowską w Gnieźnie konkatedrze św. Jakuba Starszego w Olsztynie. Wymownym znakiem i dziełem ewangelizacyjnym była następnie peregrynacja relikwii świętego do ważniejszych ośrodków życia religijnego diecezji.
Sprowadzenie relikwii św. Wojciecha do diecezji warmińskiej, procesja z relikwiarzem „warmińskim”, maj 1980 roku
15 września 1979 roku biskup Glemp powołał Radę Kapłańską diecezji warmińskiej, jako podstawowy, posoborowy organ doradczy i pomocniczy w pracy pasterskiej biskupa diecezjalnego. W tymże roku, 8 października, reaktywował Diecezjalną Komisję Sztuki, będącą organem opiniodawczym i konsultacyjnym we wszelkich sprawach dotyczących rekonstrukcji, konserwacji, modernizacji czy adaptacji pomieszczeń sakralnych oraz innych budynków kościelnych. Zgodnie z wymogami Vaticanum II, dekretem z 20 września 1979 roku biskup Glemp ustanowił także Radę Duszpasterską, drugą co do rangi strukturę doradczą Kościoła diecezjalnego, jako ciało doradcze wspierające całokształt posługi duszpasterskiej diecezji. Z kolei 21 grudnia tegoż roku powołał również Diecezjalna Komisję Liturgiczną, w której sam objął przewodnictwo, aby w ten sposób podkreślić jej rangę.
Biskup warmiński Józef Glemp w rozmowie z bratem Rogerem Schulzem z Taize, fot. z 20 października 1980 roku
Dekretem z 19 marca 1980 roku ogłosił rozpoczęcie prac przygotowawczych do Duszpasterskiego Synodu Diecezji Warmińskiej. Był to pierwszy od 1922 roku synod tej diecezji. W jego pracach widział szansę dla ożywienia zaangażowania świeckich i większej kolegialności oraz odpowiedzialności w pracy duszpasterskiej całego prezbiterium i w końcu całego Kościoła diecezjalnego. W zamiarach biskupa Glempa synod miał być wspólnym głosem, wypracowanym w dyskusjach, badaniach i modlitwach, o lokalnym Kościele, jednak przede wszystkim z jednoczesnym ukierunkowaniem jego misji zbawczej ku przyszłości, także następnych pokoleń, choć z wyraźną pamięcią o przeszłości.
Celem zapewnienia ciągłości pracy Warmińskiego Wydawnictwa Diecezjalnego, a nadto rozwoju jego działalności wydawniczej i zwiększenia oddziaływania apostolskiego, powołał 30 listopada 1979 roku nową radę wydawniczą. Wydawnictwo to wydawało liczne cenne książki, a także katechizmy oraz praktycznie wznawiany co roku śpiewnik diecezjalny, który na trwałe wpisał się w krajobraz pobożności tej diecezji. Publikowało także periodyk naukowy Wyższego Seminarium Duchownego „Hosianum”, „Studia Warmińskie”, organ urzędowy diecezji „Warmińskie Wiadomości Diecezjalne” i wydawany każdego roku „Posłaniec Warmiński, czyli Kalendarz Maryjny”, rocznik popularny także poza diecezją. Większość tekstów nauczania publicznego biskupa Józefa Glempa z czasów warmińskich (szczególnie kazania, homilie i przemówienia) publikowana była, mało systematycznie, na łamach „Warmińskich Wiadomości Diecezjalnych”. Zachowaną i odnalezioną spuściznę duszpasterską opublikowano z czasem w zwartym zbiorze pt. Słowo Boże nad Łyną, wydanym pod redakcja ks. Andrzeja Dziuby i ks. Piotra Jareckiego w tymże Warmińskim Wydawnictwie Diecezjalnym (Olsztyn 1991). Na końcu książki dodano: Czynności pasterskie III 1979 – VII 1981, które były dość schematycznym przybliżeniem działalności biskupa Józefa Glempa, pisanym systematycznie przez niego samego.
Biskup Józef Glemp, ordynariusz diecezji warmińskiej
W latach posługi biskupiej na Warmii odwiedził środowiska polonijne w Detroit (na zaproszenie swego przyjaciela, ówczesnego arcybiskupa Edmunda Szoki), w Kanadzie, we Francji i w RFN. W maju 1979 roku, w nawiązaniu do polonijnych obchodów 400. rocznicy śmierci Stanisława Hozjusza, przewodniczył także pielgrzymce swoich diecezjan do Rzymu, Asyżu, Monte Cassino i Capranica di Sutri, miejsca śmierci kardynała. Uczestniczył wielokrotnie w prywatnych i zbiorowych audiencjach w Watykanie u Jana Pawła II. Był w gronie organizatorów całej pierwszej, historycznej pielgrzymki papieża do Polski w czerwcu 1979 roku.
Pogrzeb Prymasa Tysiąclecia kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 31 maja 1981 roku
Pogrzeb Prymasa Tysiąclecia kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 31 maja 1981 roku
(na podstawie artykułu ks. A. Dziuby, Dwadzieścia lat prymasostwa kardynała Józefa Glempa)